Emotieregulatie: zo leren kinderen emoties omarmen

Kinderen mogen emoties laten zien; dat willen we maar al te graag. Van een jong kind vinden we het niet vreemd als het tonen van emoties soms met geschreeuw en gehuil gepaard gaat. Maar als kinderen ouder worden, verwachten we wel dat ze hun emoties steeds beter zelf kunnen reguleren. Dit noemen we ook wel emotieregulatie.

Emotieregulatie komt niet vanzelf. Het komt met de tijd. Er komt namelijk van alles bij kijken om emotieregulatie zelf te kunnen. Zo moet bijvoorbeeld de waarneming kloppen. Kun je waarnemen wat er gebeurt? En kun je ook vanuit de ander meevoelen en jezelf in een ander perspectief verplaatsen om zo de gebeurtenis goed in te schatten? Als je niet goed naar de ander luistert, of het niet zo goed hoort, dan ontstaan er soms hoogoplopende emoties die op een misverstand berusten. Ook als je niet goed hebt gekeken, of niet hebt gemerkt dat een ander het niet meer leuk vond, kan dit een bron zijn van oplaaiende emoties.

Rust

Als je erg moe of overprikkeld (in een drukke omgeving) bent, dan zal een emotie vaak sneller en grilliger geuit worden. Als de emoties hoog oplopen, dan is er in ons zenuwstelsel rust nodig. Rust om goed te kunnen waarnemen, maar ook rust om de prikkels te verwerken. Hoe kalmer je bent, hoe minder snel er een primaire emotie als reflex getriggerd wordt. De rust die je hebt, is dan je buffer waarmee je incasseert.

Kun je aan de rem trekken en kun je vertragen als je getriggerd wordt? Kalm kunnen reageren, vraagt namelijk grip op je handelen. Het vraagt om een rem. Het ontwikkelen van deze rem vindt zijn basis in de motorische ontwikkeling. Lukt het een kind om zijn lichaam te besturen? Dan wordt de kans steeds groter dat hij of zij ook zijn of haar emoties kan besturen. Emotieregulatie, daar heb je ’t woord weer.

Emotieregulatie vraagt veel van een kind

Enerzijds is er een ontwikkelingsproces nodig om steeds beter de emoties te reguleren. Anderzijds zijn er ook vaardigheden die te trainen zijn. Zo oefenen we vaak met kinderen om te voelen wat er in het lichaam gebeurt als iets spannend wordt, of als iets begint te irriteren. De signalen dat het lichaam dan afgeeft, zijn vaak heel duidelijk. Het hart begint bijvoorbeeld sneller te kloppen, je spant je spieren aan of je stem gaat omhoog. In de Intraverte taal spreken we dan van een ‘stijgende thermometer’.

De stijgende thermometer

Met het aangeven van kleuren gebruiken we groen voor een fijne gemoedstand, oranje voor de oplopende temperatuur en rood voor het kookpunt. In groen is het gemakkelijk om je emoties de baas te zijn, maar in rood is het lastig om je emoties te reguleren. Dan knallen de emoties er keihard uit. In de oranje kleur is er nog denktijd om een keuze te maken. Je voelt de emotie opkomen en je kunt kiezen welk gedrag je gaat laten zien. Ondanks dat emotieregulatie veel van een kind vraagt, is het wel belangrijk om het te blijven trainen. Dit zodat een kind steeds makkelijker zijn of haar emoties kan besturen.

Emoties uiten

Voor emotieregulatie is het ook van belang dat je weet dat je de emoties altijd kunt uiten. Soms kan dit door te praten, door iets te gaan doen of iets te gaan maken. Om op tijd aan te geven wat je niet prettig vindt, is het belangrijk dat je oefent met het uitspreken van je gevoel en dat je direct iets probeert voor te stellen wat helpend is. Bijvoorbeeld “Ik vind het spannend om …” en “Mag ik het ook samen doen met …”. Zo leren kinderen op tijd aanvoelen welke emotie ze ervaren en kunnen ze ook zelf de regie nemen om de emoties te reguleren.

Praten over emoties vinden lang niet alle kinderen leuk. Daarom gebruiken we bij Intraverte veel spelvormen. In het spel gebeuren gemakkelijk dingen die leuk zijn, die niet eerlijk zijn of die irritant zijn. Het is daarom een mooie oefensituatie om de emoties van anderen te zien en hierop te reageren.

Oefening baart kunst

In onze drukke leefwereld is het soms lastig om tijd in te ruimen voor het verwerken van emoties, omdat de volgende ‘happening’ er alweer aankomt. Soms helpt het dus al om de emotieregulatie te verbeteren door meer verwerkingstijd in te plannen, maar ook door niet alle leuke activiteiten achter elkaar te plannen. De ervaring leert dat voor kinderen te veel leuke activiteiten achter elkaar heel vaak niet meer leuk is. Het wordt dan te veel.

Om emoties te verwerken en tot een steeds betere emotieregulatie te komen, is er dus veel oefening en tijd nodig.